Bolivia algemeen

Algemene informatie Bolivia

Tijdsverschil

Het tijdsverschil met Nederland en België is 5 uur in de West-Europese wintertijd en 6 uur in de West-Europese zomertijd.
Bolivia is het hoogste, het meest geïsoleerde en het meest indiaanse land van Zuid-Amerika. Het wordt vanwege de hoge ligging ook wel het 'Tibet van het Amerikaanse continent' genoemd. De naam Bolivia is afkomstig van de bevrijder van Zuid-Amerika, Simón Bolívar.
In de vlag van Bolivia zijn vele elementen van het land verwerkt: de rode horizontale baan vertegenwoordigt het bloed dat veelvuldig gevloeid heeft in de strijd om onafhankelijkheid en tegen dictaturen, de gele baan symboliseert de rijkdom van Bolivia in de vorm van mineralen en de groene baan het tropisch regenwoud dat bijna tweederde van het land in beslag neemt. In het embleem in het midden van de vlag zijn verder nog onder andere de condor, de lama, de zon en de bergen te zien.

Bolivia is landschappelijk bijzonder gevarieerd: je vindt er volstrekt kale pastel- en okerkleurige landschappen als die van een verlaten planeet, maar er zijn ook weelderige tropische regenwouden met een overvloed aan flora en fauna. Allerlei geografische zones en klimaatzones zijn aanwezig.
Bolivia is een primitief en een modern land. Op sommige plaatsen, met name op het platteland, lijkt de tijd een eeuw te hebben stilgestaan, alles is van een enorme eenvoud en het levenstempo is traag. Daartegenover staan de steden die voorzien zijn van alle gemakken, zoals goede hotels en restaurants en het openbaar vervoer tussen de steden is uitstekend.
63 Procent van de bevolking bestaat uit indianen die vaak nog een heel traditionele cultuur hebben en hun markten en fiëstas behoren tot de fascinerendste van Zuid-Amerika.
De geschiedenis van Bolivia is een van de turbulentste en meest explosieve van het continent: er vonden in het verleden zeer veel militaire coups plaats. Op dit moment is Bolivia echter een van de meest vreedzame, veilige en uitnodigende landen in Zuid-Amerika om te bereizen.

Bolivia volgens Wikipedia

Bolivia (ook Bolivië; Aymara: Wuliwya, Quechua: Bulibiya, Guaraní: Volívia), volledig de Plurinationale Staat Bolivia (Spaans: Estado Plurinacional de Bolivia, Aymara: Wuliwya Suyu , Quechua: Bulibya Mamallaqta, Guaraní: Tetã Volívia) is een republiek in Zuid-Amerika die grenst aan Peru, Brazilië, Paraguay, Argentinië en Chili.
Voorafgaand aan de Europese kolonisatie, was de Andes-regio van Bolivia een deel van het Inca-rijk — de grootste staat in precolumbiaans Amerika. Het Spaanse Rijk veroverde de regio in de 16e eeuw. Tijdens het grootste deel van de Spaanse koloniale periode werd dit gebied Opper-Peru genoemd. Na het uitroepen van de onafhankelijkheid in 1809 volgde 16 jaar van oorlog alvorens de republiek, genoemd naar Simón Bolívar, op 6 augustus 1825 werd opgericht. Bolivia heeft geworsteld met perioden van politieke instabiliteit, dictaturen en economische ellende.
Bolivia is een democratische republiek. Het is een ontwikkelingsland, met een middelmatige index van de menselijke ontwikkeling en een armoedeniveau van 53%. De belangrijkste economische activiteiten zijn onder meer landbouw, bosbouw, visserij, mijnbouw en de productie van goederen, zoals textiel, kleding, verfijnde metalen, en geraffineerde aardolieproducten. Bolivia is zeer rijk aan mineralen, in het bijzonder tin.
De Boliviaanse bevolking, geschat op 10 miljoen, is multi-etnisch, met bijvoorbeeld indianen, mestiezen, Europeanen en Afrikanen. De gesproken voertaal is Spaans, hoewel ook het Aymara en het Quechua officieel zijn, evenals 34 andere inheemse talen. Het grote aantal verschillende culturen in Bolivia heeft veel bijgedragen aan een grote diversiteit op gebieden als kunst, gastronomie, literatuur en muziek.

Geschiedenis

Aangenomen wordt dat de oudste bewoners van Bolivia indianen zijn en dateren van ongeveer 13000 jaar voor Chr. Rond 1441 na Chr. wordt Bolivia door de Inca's bestuurd.
Rond 1545 werd Zuid-Amerika en dus ook Bolivia gekoloniseerd door de Spanjaarden. De nomadische indianen in het laagland ten oosten van het Andes-gebergte werden echter nooit effectief onderworpen door de Spanjaarden. Na de Boliviaanse onafhankelijkheidsoorlog werd op 6 augustus 1825 de onafhankelijkheid van de "República de Bolívar" uitgeroepen (vernoemd naar de vrijheidsstrijder Simón Bolívar). Sindsdien wordt het land geteisterd door oorlogen en staatsgrepen.
In 1884 verloor Bolivia samen met Peru de Salpeteroorlog van Chili. Als gevolg daarvan moest het land de kustprovincie Litoral afstaan (nu II Región de Antofagasta). Bolivia raakte hierdoor afgesneden van de Stille Oceaan, waardoor de Boliviaanse Marine sindsdien in het Titicacameer oefent.
Van 1932 tot 1935 was Bolivia in oorlog met buurland Paraguay. Deze Chaco-oorlog was het gevolg van de mogelijke vondst van olie op de Chaco Borreal, een groot dunbevolkte savanne. Meer dan 80.000 Bolivianen verloren het leven, mede door een slechte organisatie en uitbraak van ziekten en gebrek aan water in het zeer dorre gebied. Uiteindelijk veroverde Paraguay grote gebieden op Bolivia.
In 1952 vond een revolutie plaats. De tinmijnen werden genationaliseerd en de landbouwgronden herverdeeld. De presidenten Hernán Siles Zuazo en Víctor Paz Estenssoro hielden echter de communisten buiten de deur, en behielden de steun van Washington. In 1964 nam het leger het heft weer in handen. Op 8 oktober 1967 werd Che Guevara opgepakt tijdens een door de CIA georganiseerde militaire operatie van het Boliviaanse leger. Guevara werd door het Boliviaanse leger geëxecuteerd.
In 1982 is de militaire macht overgedragen aan een burgerregering. De spanningen tussen het land en Chili kwamen weer tot uiting bij de Boliviaanse Gasoorlog in 2003.

Evo Morales als president

De twee belangrijkste kandidaten voor de Boliviaanse presidentsverkiezingen in 2005 waren de boerenleider Juan Evo Morales Ayma van de MAS-partij en Jorge Quiroga, de leider van de Sociale en Democratische Kracht en voormalig hoofd van de Nationalistische Democratische Actie partij. Morales won de verkiezingen met 53,7% van de stemmen, een absolute meerderheid, ongebruikelijk in Boliviaanse verkiezingen. Hij werd beëdigd op 22 januari 2006 voor een termijn van vijf jaar. Voorafgaand aan zijn officiële inauguratie in La Paz, werd hij ingewijd in een Aymara ritueel op de archeologische site van Tiwanaku voor een menigte van duizenden Aymara mensen en vertegenwoordigers van linkse bewegingen uit heel Latijns-Amerika. Hoewel zeer symbolisch, was dit ritueel niet historisch gebaseerd en vertegenwoordigde in de eerste plaats inheemse Aymara's - niet de belangrijkste Quechua-sprekende bevolking. Sinds de Spaanse verovering in de vroege 16de eeuw, werd deze regio van Zuid-Amerika, waar sprake is van een meerderheid van inheemse bevolking, vooral geregeerd door afstammelingen van Europese immigranten.

Bij de verkiezingen van 2009, werd Evo Morales herkozen met 64,22% van de stemmen. Zijn partij, de Beweging naar het Socialisme, won ook een tweederdemeerderheid in beide huizen van het Nationaal Congres.
In 2009 nam Bolivia een nieuwe grondwet aan.

Geografie

Bolivia is volledig omsloten door 5 landen en heeft geen zeehavens. In het westen van Bolivia ligt de Andes. De hoogste top van dit gebergte is de Nevado Sajama met een hoogte van 6542 meter. Voor een deel beslaat het land het Hoogland van Bolivia (de altiplano), de hoogvlakte van de Andes.
Het oosten van Bolivia is laagland en is het begin van het Amazoneregenwoud. Het Titicacameer is een groot meer dat op de grens van Bolivia en Peru ligt. In het westen van Bolivia, in het departement Potosí, ligt de grootste zoutvlakte ter wereld: Salar de Uyuni.

Steden

De top-tien van de grootste steden is als volgt:

Santa Cruz de la Sierra - 1.196.100
La Paz - 850.000
Cochabamba - 834.900
El Alto - 745.600
Oruro - 216.600
Sucre - 209.000
Tarija - 145.300
Potosí - 143.100
Montero - 84.000
Trinidad - 80.700

Nationale parken

Nationaal park Noel Kempff Mercado

Nationaal park Madidi

Nationaal park Amboró

Bestuurlijke indeling

Bolivia is ingedeeld in 9 departementen, 112 provincies, 314 gemeentes en 1.384 kantons.

Taal

De meest gesproken taal is Spaans, gesproken door ongeveer veertig procent van de bevolking. Verder worden 36 inheemse talen gesproken, waarvan Aymara, Quechua en Guaraní het talrijkste zijn. Alle talen die in Bolivia gesproken worden hebben een officiële status
Destijds was de lingua franca van het Incarijk (Tawantinsuyu) het Quechua, dat door iedereen gesproken moest worden.

Religie

De meerderheid van de bevolking (85 à 95 %) is katholiek. De Katholieke Kerk is staatskerk in Bolivia. 16% van de bevolking is protestant maar dat aantal groeit snel. Veel indianen vermengen hun christelijk geloof met inheems-Amerikaanse elementen.

Etnische samenstelling

Quechua: 30%
Mestiezen: 30%
Aymara: 25%
Europeanen: 15%

Armoede

Bolivia is sinds lange tijd een van de armste landen van Zuid-Amerika. De invoering van een markteconomie heeft voor sommigen weliswaar veel opgeleverd, maar volgens het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties leeft 64,6% van de bevolking onder de armoedegrens.

Politiek

Bolivia is een republiek. In Bolivia wordt iedere 5 jaar een president gekozen. Deze gekozen president vormt samen met een kabinet een regering. Het machtsapparaat bestaat uit twee kamers:

Camara de Senadores (de Senaat met 27 zetels)
Camara de Diputados (Kamer van Afgevaardigden met 130 zetels)

De regering van Bolivia zetelt in La Paz, maar de wettelijke hoofdstad is Sucre.
De president is sinds 22 januari 2006 de socialist Evo Morales. Hij is de eerste Boliviaanse leider van inheemse afkomst. Momenteel heeft de partij van Evo Morales, Beweging naar het Socialisme, een meerderheid van 88 zetels in het parlement.

Cultuur

De boliviaanse cultuur is beïnvloed door verschillende volken; zoals de Spaanjaarden, Inheemsen, Afrikanen of anders.

Muziek

De Boliviaanse muziek is beïnvloed door Inca's, Amazone-indianen, Spanjaarden en Afrikanen. Plattelandsorkesten van de Aymará bestaan vaak volledig uit panfluiten, de chuqui. Andere instrumenten zijn trommels, fluiten en de phututu, een koehoorn.

Klimaat

In het noordelijk gelegen Amazonebekken is het klimaat tropisch en vochtig, in het zuidoosten is het droog en heet, in de valleien is het vrij koel en in het hoogland is het koud.
In de dalen van de Andes is het tropisch warm. In de laaglanden heerst een tropisch, vochtig klimaat. De surazo is een koele zuidenwind.
Het regenseizoen valt in de zomer, van december tot april. De winter, die van mei tot augustus duurt, vormt het droge seizoen.

Mijnbouw

De tinmijnen van Bolivia liggen hoog in de Andes. De productie is gedaald, maar het land is nog altijd de grootste wereldproducent van tin. Het is ook een belangrijke producent van antimoon en zilver. Verder wordt ook nog zink, goud, koper en lood geproduceerd.

Geld

Bolivia is een van de goedkoopste landen om te reizen en te verblijven van Zuid-Amerika. Je kan al vanaf US$20 per persoon per dag reizen (transport en excursiekosten niet meegerekend). De Boliviaanse geldeenheid is de boliviano (Bs), die soms peso genoemd wordt. Er zijn bankbiljetten van 200, 100, 50, 20 en 10 en munten van 5, 2, 1, 0,50, 0,20 en 0,10. Wisselgeld is vaak een probleem en het is altijd handig om biljetten van 10 en 20 bij de hand te hebben evenals muntgeld. Pas op want er zijn veel valse bankbiljetten in omloop en wees er op attent dat Amerikaanse dollarbiljetten met zelfs een klein scheurtje erin, niet geaccepteerd worden. Alhoewel euro’s in de steden gewisseld kunnen worden (1 euro = 10 bolivianos) is de Amerikaanse dollar veel meer geïntegreerd in het economische systeem. De waarde van de dollar is in 2008 sterk gedaald, van 8 bolivianos naar 7 bolivianos voor een dollar. Bij de reisbureaus en betere hotels, winkels en restaurants kan vaak met dollars betaald worden, maar desalniettemin is het voordeliger om met bolivianos te betalen.

Pinautomaat

Tegenwoordig hebben alle grote steden pinautomaten die verbonden zijn met de bank door middel van het Enlace (bij problemen, 9800103060) en Redbanksysteem (bij problemen, 9800107777), die vele buitenlandse credit- en debitcards (Visa, Mastercard) accepteren en men kan zowel in bolivianos als dollars pinnen. De kleinere toeristische plaatsjes hebben geen pinautomaat dus houd hier rekening mee.

Geld wisselen

De beste plaats om geld te wisselen is bij de casa de cambio. Dit is de snelste manier en vaak geven zij de beste wisselkoersen. Het is beter om niet bij een straathandelaar te wisselen want er is vals geld in omloop.
Casa de cambio (geldwisselkantoor). Amerikaanse dollars zijn het makkelijkst om te wisselen maar euro’s worden ook, in mindere mate geaccepteerd. Soms wordt om je paspoort gevraagd.
Banken en andere financiële instituten. De banken wisselen hoofdzakelijk Amerikaanse dollars. De openingstijden zijn in het algemeen van ma.-vr. van 9-16 (maar sommige gaan tussen de middag dicht) en soms za. 9-12 uur. Enige banken die geld wisselen zijn Banco Bisa, BNB en Banco Mercantil Santa Cruz. Zij hebben ook pinautomaten. In kleinere plaatsen kan je geld wisselen bij Prodem en soms geven ze voorschotten op je creditcard.
Travellercheques. Hoofdzakelijk US$ American Express wordt geaccepteerd bij bijvoorbeeld Banco Bisa, Banco Union, Banco Nacional de Bolivia (BNB) en Banco Mercantil Santa Cruz. Je betaalt commissie.
Creditcards. Visa wordt het meest geaccepteerd en daarna Mastercard. De duurdere restaurants, winkels en hotels accepteren creditcards maar de kleinere hotels, reisbureaus en restaurants niet. Men kan bij sommige banken geld opnemen met een creditcard. Het is wel belangrijk om een pincode te hebben.
Western Union, met filialen in de grotere steden, is een betrouwbare plaats om geld te ontvangen uit het buitenland of om geld te verzenden.
De Boliviano is de munteenheid van Boliva. De munt geldt als wettig betaalmiddel in het Zuid-Amerikaanse land. Lees in dit artikel meer over de de geschiedenis, de koers en de koersontwikkeling van de centavados.
De Bolivano was ook de munteenheid van Bolivia in de periode tussen 1864 en 1963. De internationale afkorting van de munt is BOB. De munt is onder te verdelen in honderd centavados. Dit is het Boliviaanse equivalent van de cent, zoals momenteel de euro en in het verleden de Nederlandse gulden deze kende. De naam Boliviar is afgeleid van Bolivianos.

Koers: http://www.wisselkoers.nl/boliviaanse_boliviano

De koers van de munt was oorspronkelijk gekoppeld aan de Franse Franc met een waarde van vijf franc tegen één Boliviar. Vanaf 31 december 1908 was de koers van de munt gekoppeld aan de Britse pond met een verhouding van 12, 5 Boliviar is waard één pond. Door de munt te koppelen aan de Britse pond werd zij ook afhankelijk van de goudstandaard. Vanaf 1940 werd de munt aan de dollar gekoppeld, maaar de koers was flexibel. Dit leidde tot een vrije val in de koers van de Boliviar. In 1963 werd er een nieuwe munt, de peso boliviano, ingevoerd en deze stond in de verhouding tot de dollar als één op duizend. Door de jaren heen was er echter weer sprake va een grote inflatie en de munt werd in 1987 vervangen door een nieuwe boliviano. Deze stond in verhouding met de Amerikaanse dolar ls één op een miljoen.

Munten

Van de nieuwe munt werden in 1988 munten geslagen. Deze waren van onroestbaar staal. Er kwamen muntjes van 2, 5, 10, 20 en 50 centavados en van één Boliviano. In 1991 volgde ook nog een munt van twee Bolivano. Deze munt is kleiner dan de munt van één Boliviano. Dit wil soms tot verwarring leiden bij buitenstaanders die zich vergissen in de waarde. Gelukkig staat deze ook op de munt zelf aangegeven.

Biljetten

Wat betreft de biljetten zijn er biljetten van 1, 5, 10, en 50 centavados. Hiermee is Bolivia één van de weinige landen die ook voor de kleine bedragen gebruik maakt van bankbiljetten. Dit gebeurt meestal niet omdat de kosten daarvoor relatief duurder zijn. Naast de biljetten in centavados zijn er ook biljetten van 1, 5, 10, 20, 50, 100 en 200 bolivanos. Er was tot 1991 ook een biljet dat twee Boliviano waard was, maar dit is uit de markt genomen. Zowel de munten als de biljetten worden uitgegeven door de Centrale Bank van Boliva

Fotograferen

Bolivia is een zeer fotogeniek land en veel bezoekers maken veel meer foto’s dan ze ooit verwacht hadden.
De gevarieerde en schitterende landschappen, de inheemse bevolking (vooral de kindertjes) gedeeltelijk nog in traditionele klederdrachten en de kleurrijke markten vragen erom gefotografeerd te worden.
Het probleem is dat de inheemse bevolking het totaal niet prettig vindt om gefotografeerd te worden. Dit heeft te maken met geloof, angst maar simpelweg ook omdat mensen het niet willen, net zoals wij in Europa het ook niet altijd leuk zullen vinden als een toerist een foto van ons wil maken. Uit respect voor de lokale bevolking is het daarom altijd beter om toestemming te vragen alvorens een foto te nemen. Veelal zal men een nee krijgen en als toch een foto wordt genomen loop je de kans een tomaat of andere voorwerpen toegeworpen te krijgen. Aan de andere kant zijn er tegenwoordig vooral in de toeristische gebieden zoals Isla del Sol en de zondagsmarkt van Tarabuco lokale mensen die toestemming geven mits maar betaald wordt. In Tarabuco is het tarief inmiddels 5 Bs per foto. Een telelens doet natuurlijk wonderen.
Vooral in de maanden mei tot en met oktober schijnt veelal de zon en heeft een hoge uv-straling. Een uv-filter of sky-lightfilter (tegen overmatige blauwe kleur) is daarom essentieel op hoogtes boven de 2500 m om waas te voorkomen. Bovendien staat de zon hoger en zorgt voor grote contrasten wat problemen oplevert tijdens het fotograferen. Daarom is het het beste om ’s ochtends vroeg of in de namiddag foto’s te maken.
In het regenwoud is weinig licht en daarom is het noodzakelijk een hoge filmgevoeligheid in te stellen van tenminste ISO 400 of een lange sluitertijd te gebruiken maar dit in combinatie met een statief. In Bolivia is tegenwoordig in de toeristische plaatsen van alles te krijgen op het gebied van fotografie, inclusief memory sticks en andere geheugenkaarten, maar het is makkelijker om alles uit Europa mee te nemen. In geval je een nieuwe camara of dvd-camera wilt kopen dan is de Mercado Negro in La Paz een uitkomst. In de straat Eloy Salmón zijn winkels met recentelijk uitgebrachte digitale (dvd) camera’s die soms goedkoper zijn dan in Europa.

Eten en drinken

Eten
Als gevolg van de geografie van het land, van het Andesgebergte tot de tropische laaglanden, en het daarmee samenhangende veelzijdige aanbod van landbouwproducten en vlees- en vissoorten, kent de Boliviaanse keuken een enorme verscheidenheid aan gerechten, die je in typische Boliviaanse restaurants op de menukaart aantreft. De buitenlandse bezoekers gaan daarentegen vaak naar de toeristische restaurants, waar welbekende internationale gerechten worden aangeboden. Voor Europese begrippen is een restaurant goedkoop maar als je echt voordelig wilt eten ga je naar een simpel Boliviaans restaurant waar vooral de almuerzo (lunch) een goede deal is of naar de mercado, waar rijen met eetstalletjes zijn die snacks, soepen en maaltijden voor minder dan een dollar aanbieden en waar je bovendien allerlei vruchtensapjes kan drinken. Overigens is het oppassen bij de eetstalletjes, want met de hygiëne wordt het niet al te nauw genomen.
De Bolivianen kennen een ander eetpatroon dan Nederlanders en Belgen zoals hieronder blijkt.
Desayuno (ontbijt). Ontbijt bestaat voor de Bolivianen, afhankelijk van de regio, uit koffie of mate (kruidenthee) zoals mate de coca, mate de manzanilla (kamillethee) of trimate (driekruidenthee) met brood of rijst en vlees. De hotels en restaurants hebben zich inmiddels aangepast aan de buitenlandse toeristen en serveren desayuno Continental dat bestaat uit sinaasappelsap, koffie/thee, brood, boter, jam of desayuno Americano dat een Continental inhoudt plus een gebakken ei of roerei. De betere hotels bieden vaak een ontbijtbuffet aan waarbij vleeswaren, kaas en voedingrijke granen zoals quinua en kiwicha, fruit en yoghurt zijn inbegrepen.
Almuerzo (lunch). De belangrijkste maaltijd van de dag is voor de Bolivianen almuerzo en kantoren en winkels worden twee of meer uren gesloten zodat mensen naar huis of een restaurant kunnen gaan om te lunchen. Almuerzo bestaat uit een soep of ander voorgerecht en een segundo (hoofdgerecht). Er zijn drie soorten soep: chupe is een vlees- en groentesoep met een heldere bouillon. Lawas heeft door toevoeging van meel een dikkere bouillon en chaque is een nog dikkere bouillon. Vaak bevat de soep voor de smaak, voorgebakken ui, oregano, peper, peterselie en tomaat. Bij de soep komt een pikant sausje, aji.
Segundo (hoofdgerecht); vaak is dit een klein stuk rundvlees, lamavlees of kip vergezeld van aardappels, rijst of patat en een klein beetje sla en tomaten of soms ook bonen en granen. Rond Lago Titicaca wordt vooral veel trucha (forel) en pejerey (koningsvis) gegeten. Een goed alternatief zijn de restaurants die rond lunchtijd een vegetarisch buffet aanbieden (vooral in de grote steden).
Cena (diner). Avondeten is minder belangrijk voor de Bolivianen en hangt af van het inkomen van de familie. Veel Bolivianen eten ’s avonds enkel soep met brood, hamburger of een hotdog. Pollo a la brasa (gegrilde kip) is een andere favoriet voor de avond. Voor de buitenlandse bezoekers zijn er in de toeristische bestemmingen altijd restaurants en pizzeria’s die internationaal voedsel aanbieden en waar je gezellig en lekker kunt eten voor, naar Nederlandse en Belgische begrippen, lage prijzen. In de drie grote steden zijn er restaurants met verfijnde keuken met een internationale inslag. Veel toeristische restaurants hebben tegenwoordig tevens een vegetarische optie.
Snacks. Overal kom je plaatsen tegen die snacks aanbieden. De restaurantketen Dumbo, die in de drie grote steden vestigingen heeft, verkoopt al deze snacks.
De bekendste snack van het land is waarschijnlijk de salteña, een soort pasteitje gevuld met een pikante saus met kip of vlees, een olijf, stukjes groente en een hardgekookt ei, aangevuld met chilisaus. Deze wordt meestal ’s ochtends gegeten. Cuñapés is populair in de laaglanden en is gefrituurd yucameel met kaas. Verder zijn de empanada’s populair, gefrituurd deeg met een vulling van vlees, kip of kaas. Humintas of tamales zijn gekookte, gebakken of in de oven klaargemaakte stukken maïsdeeg, opgerold in een bananenblad. Er wordt vaak kaas en chilipeper aan toegevoegd. Masaco de platano of yuca is een puree gemengd met bijvoorbeeld vlees en kaas.

Comida typica

Tijdens uw verblijf in Bolivia is het de moeite waard de enorme variëteit aan lokale gerechten te proberen; comida typica, die afhankelijk is van de producten die in een bepaalde streek groeien. Zo is de Boliviaanse keuken grofweg in drie verschillende regio’s verdeeld met ieder zijn specialiteiten: de Altiplano, de valleien en de tropen.

Altiplano

In de maanden maart en april zie je overal op de Altiplano een vreemd soort rood, paars en soms geelachtig gekleurde plant staan, tussen de één en drie meter hoog, quinua, voor het Andesvolk de ‘moeder van de granen’. Dit is een wondergraan dat veel voedingswaarde bevat met onder andere een hoog proteïnegehalte. De zaadjes van de quinua worden gekookt en in soepen gedaan of er worden meel, quiches en taarten van gemaakt. Tevens wordt het veel aangeboden bij kraampjes als een warme drank samen met bijvoorbeeld stukjes appel. Op de Altiplano wordt vooral schapenvlees en charqui gegeten, in reepjes gesneden gedroogd en gezouten lamavlees, dit in tegenstelling tot Peru waar meer alpacavlees wordt gegeten. Een ander bekend gerecht is sajta, een gekruide kip, gekookt in gedroogde gele peper, aardappels, uien en peterselie. Daarnaast groeien er veel bonen en wel 230 soorten aardappelen, die in verschillende gerechten worden geserveerd. Zo kent men bijvoorbeeld papa runa die veel water bezit en gebruikt wordt om patat van te maken of papa imilla die geschikt is voor puree of papa lisa, een kleine geelachtige aardappel die klaargemaakt wordt met aji, een pikante schotel. Daarnaast is er de populaire oca, een knolsoort die zoet wordt na gerijpt te hebben en uiterst smaakvol is. Camote is een andere zoete knol. De chuño wordt veel in soepen en guiso (stoofschotel) gebruikt. Je ziet deze aardappels vooral in het droge seizoen langs de weg liggen. ’s Nachts wordt er vier dagen lang water op de aardappels gegoten die vervolgens bevriezen. De vijfde dag wordt het water eruit geperst en na een maand gedroogd te hebben kan de chuño wel twee jaar opgeslagen worden. De Inca’s sloegen over het hele rijk in grote voorraadschuren chuño op, zodat men in geval van hongersnood of oorlog altijd de beschikking had over voedsel. Een smaakvol gerecht is chuño phuti, gekookte reepjes chuño gebakken met ei en kruiden en met kaas erop.

Typisch voedsel van La Paz

Chairo is de bekendste soep van La Paz en is een bouillon met rundvlees, lamsvlees en chuño. Fricasé is een ander soort soep met varkensvlees gekruid met gele ají (hete peper), chuño en gekookte aardappel. Anticuchos zijn gegrilde kleine reepjes runderhart met gekookte aardappel op een spies. Dit gerecht wordt gekruid met gele aji en wordt vooral ’s avonds gegeten. Thimp is een populaire lamsschotel en verkrijgbaar in eenvoudige restaurants.
Plato paceña bestaat uit versgebakken kaas met gekookte aardappel, mote de habas (gekookte bonen), maïskolf, en een pikante saus llajua gemaakt van tomaat, locoto (soort paprika) en quirquina, een lokaal kruid.
Picante is vlees gekookt in een pikante saus en geserveerd met gekookte aardappel en chuño phuti. Er is ook een kipuitvoering van. Fritanga zijn stukjes varkensvlees overgoten met een gekleurde aji (hete)saus, chuño en mais. Thaya is een koud dessert van appelpuree met kaneel en kruidnagel dat een nacht in de kou wordt gezet.
Bepaalde gerechten of etenswaren worden geassocieerd met een bepaalde religieuze feestdag, zo eet men bijvoorbeeld met Corpus Christus vooral zoete deegrollen en fruit.
In de restaurants van Oruro wordt rostro asado geserveerd, gebakken lamshoofd dat zorgvuldig is schoongemaakt en dat men 5 uur laat bakken. Het wordt geserveerd met gele ají.
Potosí staat bekend om zijn zoetigheden zoals de tawatawa, gefrituurde zoete gebakjes geserveerd met chancaca, een rietsuikersiroop. Daarnaast is er fritanga, een ragout met rode aji en confites, suikergoed gemaakt van suikerstroop en een basis van kokosnoot, walnoot en kastanje. Ze worden vooral gegeten tijdens carnaval en het Alasitasfeest in La Paz.

Los Valles

De drie valleien van Chuquisaca, Tarija en Cochabamba kennen een uitstekende keuken. Deze departementen hebben uitgestrekte landbouwgebieden in de vruchtbare valleien. Tarija is bekend om de teelt van druiven, waar wijnen en singani, een gedistilleerde druivenlikeur, van worden gemaakt.
Cochabamba heeft veel melkproducten en de omliggende valleien produceren een overvloed aan fruit, groentes en granen waardoor het de regio is met de grootste verscheidenheid aan gerechten in Bolivia. Het meest voorkomende product is maïs dat door de Inca’s sara genoemd werd en als heilig beschouwd werd. Maïs vormt een belangrijk onderdeel van het dagelijks voedsel voor de Cochabambiños (inwoners van Cochabamba). Er zijn wel 36 soorten maïs die voor praktische informatie-doeleinden gebruikt worden. Culli is paarse maïs die gebruikt wordt voor de bereiding van de populaire api, een dikke warme drank of chicha morada, een frisdrank. De kiemen van puca sara worden verwerkt bij de bereiding van de heilige drank chicha. Tostada is een drank gemaakt van getooste huaira sara (maïs) en gerst met honing, kaneel en kruidnagels. Willkaparu, met een gele kleur is een populaire en smaakvolle maïs. Daarnaast is er mote de maíz, het droge graan van maïs, dat vaak een bijgerecht is voor gerechten zoals chicharrón, varkensvlees dat gebakken is in zijn eigen vet met chuño (gedroogde aardappelen) en mote de maíz (maïskorrels).
Zeer populair in Cochabamba en in Santa Cruz is Pique a lo macho. Dit zijn stukjes gegrilde steak gemengd met reepjes worst, en gebakken aardappels, geserveerd met sla en tomaten en gegarneerd met gesneden locoto (soort paprika).
Sucre heeft de reputatie de beste salteñas (ovenpasteitje) van Bolivia te hebben en staat bekend om zijn chorizos (worst). Een van de belangrijkste gerechten is ckocko, kip gekookt in chicha, noten en rozijnen en kruiden.
Tarija ligt vlak bij de Argentijnse grens, het land van het vlees en de kwaliteit en bereiding van het rundvlees is daarom uitstekend hier.

Tropisch Bolivia

In de laaglanden wordt veel yuca, rijst, suiker, banaan, tropisch fruit, soja en rundvlees geproduceerd en daardoor geconsumeerd. Door de hitte wordt het vlees in reepjes gesneden en gedroogd alvorens het te consumeren. Veel vlees wordt bereid als pacumutu, een soort barbecue. Gebakken banaan en yuca (maniok) zijn de voornaamste bijgerechten. De wortel van de yucaplant is belangrijk voedsel in de laaglanden en wordt gekookt, gefrituurd, getoost of er wordt meel van gemaakt. Bovendien maakt men er masato van, een gefermenteerde drank, die vooral door de inheemse bevolking in het Amazonegebied wordt gedronken, met trieste gevolgen. Behalve de zaden, is de yucaplant van buiten giftig en moet geschild worden voor gebruik. De bladeren van de yucaplant kunnen dodelijk zijn voor het vee. Arroz (rijst) wordt veelal bereid met kaas. Het lokale favoriete gerecht heet locro, een rijstsoep met gedroogd vlees of kip. Vijftien minuten voor het serveren van de soep wordt er rijst, blokjes aardappel, een groene banaan en een ei aan toegevoegd. Het gerecht wordt geserveerd met yuca. Een ander geliefd gerecht is majadito, geneden reepjes vlees met rijst en ui, tomaat en groenepepersaus. Daarnaast wordt er riviervis gegeten zoals surubi, de uiterst smaakvolle piraña en paiche, een lekkernij uit de Amazone.

Natuurlijk gezondheidsvoedsel

Quinua (Chenopodium quinua) is familie van de spinazie en de biet en is een graansoort die al verbouwd wordt sinds 5000 jaar en groeit in de Altiplano en rond het Titicacameer, op hoogtes tot 4000 m.
Het is een belangrijke voedingsbron voor de bevolking van de Altiplano. Quinua heeft een groot percentage proteïnen (meer dan bijvoorbeeld tarwe) en belangrijke voedingsstoffen zoals vitamine C, E, B, calcium, fosfor, magnesium, kalium en zink. Vandaar de groeiende internationale belangstelling voor deze graansoort.
Hij kan extreme omstandigheden weerstaan zoals vriezen, heftige wind en droogte en overleeft een arme voedingsbodem en is daardoor ideaal voor Bolivia. Van januari tot april krijgt de plant mooie purperrode, gele en bruine kleuren. De quinua wordt dan rijp. De oogsttijd breekt aan, een van de belangrijkste momenten van het jaar. Wanneer er een slechte oogst is moeten de boeren migreren om ander werk te zoeken om de familie te onderhouden. De granen worden losgemaakt van de plant door er met palen op te slaan. Makkelijker is het om er met een vrachtwagen overheen te rijden en soms worden dan ook de planten over de weg gelegd en doen passerende wagens het werk. Het buitenste laagje is giftig en bitter en men moet quinua eerst goed doorweken en schoonmaken. In de Altiplano, waar water schaars is wordt quinua gemalen met een steen en er wordt op gestampt met de voeten alvorens het wordt gebruikt voor consumptie. Het graan wordt gekookt totdat het water bijna verdampt is en geserveerd met charqui (gedroogde reepjes lamavlees). Quinua wordt tevens gebruikt als refresco (frisdrank) of gemengd met maïs- of tarwemeel voor de bereiding van brood. De quinua die in de Andes wordt geproduceerd is vaak 100% organisch en voor de buitenlandse toerist is het interessant om instant quinua te kopen, als toevoeging in bijvoorbeeld fruit-salades.
Maca (Lepidium meyenii) is een soort wortel die op grote hoogtes groeit en door zijn hoeveelheid proteïne, calcium, jodium, ijzer en vitamines een belangrijke bron van energie is. Bovendien is het een versterker van de vruchtbaarheid en is het een afrodisiacum. Men noemt het daarom wel het ‘viagra’ van de Andes. Van de wortel wordt een soort poeder gemaakt en deze wordt gemengd met yoghurt of met vruchtensap. De bladeren van de plant worden door de cuy (cavia) gegeten. Maca wordt internationaal steeds bekender.
Kiwicha (Amaranthus caudatus) is net als quinua een zeer voedingrijk graan en wordt speciaal aanbevolen voor baby’s en aanstaande moeders. Kiwicha vind je veel in muesliproducten maar ook in soep en stoofschotels. Kiwicha groeit in de Andes tot 3500 m en valt op door zijn schitterende rode of paarse kleur. Dit wondergraan wordt wegens zijn erkende kwaliteiten toegepast in voedsel voor de ruimtevaart.
Tarwi (Lupinus mutabilis) is een 2 meter hoge plant met een mooie purperblauwe kleur bloem, en produceert kleine boontjes, die 40% proteïne en 20% bruikbare olie bevatten. Tarwi wordt gebruikt in verse salades, soepen of vermengd met graansoorten en bovendien wordt er een saus van gemaakt die over aardappelen wordt gegoten.
Yacón (Smallanthus sonchifolius). Deze vrucht bevat weinig calorieën met een smaak die tussen een appel en rietsuiker ligt en is een natuurlijk vervangingsmiddel voor suiker. De vrucht is uiterst geschikt voor mensen die aan de lijn doen maar ook voor diabetici. De insuline van yacón blijft intact wanneer het door de spijsvertering gaat, het wordt niet opgenomen door het lichaam.

Drinken

In Bolivia is het raadzaam altijd mineraalwater te drinken en geen kraanwater. De heerlijke zumo (100% versgeperst sap) en jugo (vruchtensap gemengd met water of melk) kan makkelijk gedronken worden, zelfs op de markt, maar vraag naar agua herbida (gekookt water). Vooral papaja-, ananas-, sinaasappel- en aardbeiensap worden gedronken. Enige bekende fruitsoorten zijn de (Amazone) palmvrucht acai, die buitengewoon gezond is en aguaje (palmvrucht). Daarnaast zijn er de passievruchten maracuja, granadilla en tumbo.
Verder zijn er enkele heerlijke vruchten zoals carambola (starvrucht), chirimoya (custardappel), copoazú (witte cacao), pacay (langwerpige peulvrucht met zoete zaadjes) en de cactusvrucht tuna.
Enkele populaire refresco’s (frisdrank) zijn lima (zoete limoen), limón (zure limoen), chicha morada (paars maïssap), mocochinchi (gemaakt van gedroogde perziken en chicha), tamarindo (tamarinde) en linaza (lijnzaad, kaneel, kruidnagel).
Er bestaan vele soorten refresco die op basis van maïs gemaakt zijn zoals api blanco (wit) en api morado (donker), warme, zoete en dikke dranken gemaakt van paarse maïs, kaneel en kruidnagel, die vooral in de bergen gedronken worden.
De diverse soorten mate (kruidenthee) zoals mate de coca, trimate (mix van coca, anijs, en manzanilla, kamille) zijn niet alleen lekker maar helpen bijvoorbeeld voor een goede spijsvertering of om te relaxen.
De gefermenteerde maïsdrank chicha wordt vooral veel door de lokale bevolking in de Andes en de valleien gedronken. In de zogenaamde chichería, aangegeven door middel van een witte vlag, wordt de goedkope drank geserveerd en velen beëindigen de zondag of feestdagen ladderzat. Chicha wordt al sinds precolumbiaanse tijden beschouwd als een heilige drank en wordt geofferd aan Pachamama tijdens rituelen en feestdagen. De frisdrank somó is gemaakt van gekookte maïskorrels.
De meest populaire drank is desalniettemin bier en Cerveza Paceña is de bekendste biersoort van het land maar Huari uit Oruro smaakt ook uitstekend, alsook de Potosina uit Potosi.

Tarija is de wijnstreek bij uitstek en hier komt naast uitstekende wijnen zoals Kohlberg en La Concepcíon ook de bekende jenever Singani vandaan die gemengd met sprite resulteert in Chuflay, de nationale drank van Bolivia. Pisco sour stamt weliswaar uit Chili en Peru maar wordt dankzij het toerisme, ook veel gedronken in Bolivia. Het bestaat uit de druivenjenever pisco plus opgeklopt eiwit, limoen en kaneel.

Fooien, afdingen en bedelen

Fooien

In de typische eenvoudige Boliviaanse horecagelegenheden is men niet gewend fooi te ontvangen maar aan de andere kant zijn de salarissen zo laag (soms slechts US$ 1-2 per dag) dat elke boliviano meegenomen is. Daarentegen is het wel gebruikelijk om in de toeristische restaurants en uitgaansgelegenheden 5-10% fooi te geven. Gidsen geeft men eveneens altijd fooi maar taxichauffeurs bijvoorbeeld niet.

Afdingen

In Bolivia is het heel normaal om te onderhandelen over prijzen in hotels, bij reisbureaus en op markten en in souvenirstalletjes. Dit is maatschappelijk geaccepteerd en het wordt zelfs vreemd gevonden als men niet onderhandelt. In de winkels of supermarkten staan de prijzen meestal vast en bij de betere touroperators en hotels is het ook vaak niet mogelijk om af te dingen.

Yapa

Dit woord is afgeleid van het Quechuawoord yapay wat vermeerderen of toevoegen betekent. Yapa refereert aan de verkoper die zijn klant iets extra’s gratis geeft als een bonus of als dank. Vooral op de markt is het heel gebruikelijk dat als je bijvoorbeeld een vruchtensap neemt, de verkoopster het lege glas gedeeltelijk bijschenkt of als je een kilo appels koopt, een extra appel krijgt. De Bolivianen vinden dit verschijnsel heel normaal en claimen hun yapa.

Bedelen

Vooral in de grotere steden zie je vaak arme inheemse vrouwen op straat zitten met hun verwaarloosde kinderen, bedelend om geld. Ieder moet natuurlijk voor zichzelf weten of hij geld geeft, maar feit is dat deze bedelaars vaak georganiseerd zijn en vooral uit Noord-Potosí of de Amazone komen met alleen als doel om te bedelen. Journalisten hebben uitgerekend dat hun dagelijkse verdiensten vaak meer zijn dan een hardwerkende arbeider verdient. Aan de andere kant zijn er in Bolivia veel mensen die door een lichamelijke of verstandelijke handicap nauwelijks voor zichzelf kunnen zorgen en het is moeilijk te beoordelen of iemand nou echt geld nodig heeft. In het algemeen staat in Bolivia hoog in het vaandel, dat een beloning alleen ontvangen wordt na het verlenen van bepaalde diensten en zo hoort het ook. Daarom is het goed om gebruik te maken van de diensten van een schoenpoetser of een jongetje dat voor gids speelt. Zo hoeven deze niet te bedelen.

Bezienswaardigheden Bolivia

Een reis door Bolivia begint meestal in het spectaculaire, op 3600 meter hoogte gelegen La Paz, bekend om zijn levendige indianenmarkten. Vanaf hier is het makkelijk om haar afwisselende omgeving te bezoeken zoals de imponerende bergketen Cordillera Real met witte bergtoppen boven de 6000 meter; het aangename plaatsje Sorata vormt hier een prima basis voor trektochten en bergbeklimmingen. Een topper is de populaire downhill mountainbike tocht van La Cumbre bij La Paz (4600m) naar het paradijselijke plaatsje Coroico in het subtropische Yungas gebied.
Een bezoek aan het mystieke Titicacameer met aan zijn oevers de belangrijkste bedevaartplaats van Bolivia, Copacabana en het archeologische complex Tiwanaku in de buurt, doet de geest verrijken. Het Nationaal Park Sajama, in het departement van Oruro, met de hoogste berg (6542m) van Bolivia, is moeilijk te bereiken maar is één van de mooiste gebieden van de Boliviaanse Andes. Voor velen is het hoogtepunt van een reis door Bolivia de driedaagse jeeptocht door de Salar de Uyuni (het zoutmeer) en de bizarre bergwoestijn omgeving in het zuidwesten van het land. Hier mag je Tupiza met zijn woeste kloven en cactussen eigenlijk niet missen. De Spaanse invloeden zijn het best te zien in de aangename koloniale steden Potosí en Sucre. Op zondag is het een must de meest bekende indianenmarkt van Bolivia, te bezoeken in Tarabuco, een uurtje rijden vanaf Sucre.
Een wondertje, nog niet ontdekt door de toeristen, is het Toro Toro Nationaal Park bij Cochabamba met eeuwenoude fossielen en dinosaurussporen. Meer naar het oosten ligt het vreedzame valleien gebied met het aangename vakantieplaatsje Samaipata als centrum en niet hier ver vandaan ligt Santa Cruz, het belangrijkste economische centrum van het land. De onlangs uitstekend gerenoveerde jezuïetenmissies ten oosten van de stad zijn een bezoek waard en voor de avonturier ligt aan de grens met Brazilië het Nationaal Park Noel Kempff Mercado, volgens sommige biologen één van de beste natuurparken van het hele Amazonegebied om flora en fauna te spotten. Een goed alternatief is om een jungle- of pampatour te boeken in het Amazone plaatsje Rurrenabaque in het Departement Beni.

terug inhoud